Reflectie op:
Inleiding
Ik heb met meer dan gewone belangstelling naar deze podcast geluisterd. Een kleine vijftien jaar geleden begon ik met mijn workshops, masterclasses, columns, video’s, boeken, podcasts en boekrecensies.
Ik schreef destijds onder meer:
"Als we elkaar eens wat vaker zouden bedanken, complimenteren, hulp zouden aanbieden en om hulp zouden vragen en – last but not least – excuus zouden aanbieden als we uit de bocht zijn gevlogen, dan zag de wereld er een stuk mooier uit."
Grensoverschrijdend gedrag en de kracht van excusses
We lezen bijna dagelijks over grensoverschrijdend gedrag. Ik heb daar – op verschillende podia – al vaker aandacht aan besteed. Ongeveer gelijktijdig schreef ik ook over slachtoffers.
In de podcast zegt Stoker:
"Sorry zeggen is een vergevingsgezinde strategie."
Dat vind ik een van de mooiste zinnen. Helaas blijft het vaak daarbij.
Voor slachtoffers zijn meerdere stappen van groot belang: (h)erkenning, vervolgens oprecht – en met de pet in de hand – excuses aanbieden, en daarna het vragen om vergeving.
Ik ben geen psycholoog, maar ik geloof oprecht dat slachtoffers pas daarna kunnen beginnen met verwerken. En als we het hebben over “Wat is meer waard dan geld?”, geloof ik dat erkenning, excuses en het vragen om vergeving aan de slachtoffers van bijvoorbeeld de toeslagenaffaire minstens zo veel, of misschien wel meer, waard zijn dan geld.
Gedrag en leiderschap
Mensen die mij kennen, weten dat ik al zestien jaar verbonden ben met de nummer 1 leiderschapsdenker volgens de Harvard Business Review: Marshall Goldsmith. Hij heeft het voortdurend over gedrag.
Verkeerd gedrag richt schade aan. Je trapt mensen op het hart. Dat kan gebeuren doordat je te heftig reageert, maar ook omdat je iets nalaat wat je hebt beloofd. Excuses kunnen gaan om iets kleins, zoals te laat komen, maar ook om iets groots, zoals verontschuldigingen voor de slavernij.
Compensatie en feed forward
Wat ik leerde van deze podcast, is dat het aanbieden van excuses soms “via de band” gebeurt, in de vorm van compensatie. Bijvoorbeeld door extra vriendelijk te zijn tegen de persoon die je hebt gekwetst of door een bloemetje aan te bieden.
Ik zeg wel eens: “Klachten zijn cadeautjes” en “Omarm de klager”.
Bij een oprecht excuus hoort ook dat de ‘dader’ leert en het gedrag niet opnieuw vertoont. Dat sluit aan bij de Feed Forward-aanpak van Goldsmith.
Hij is overigens ook van mening dat je nooit tegen je mensen mag schreeuwen. Dan ben je – zeker in landen in het Verre Oosten – je geloofwaardigheid kwijt. En excuses helpen dan niet meer om die terug te krijgen
Snelheid en oprechtheid van excuses
De podcast gaat ook in op de gevolgen van “onder de pet houden”, denken dat het wel overwaait, en de snelheid van reageren.
Er komen voorbeelden langs waarbij het sorry zeggen is doorgeslagen. Zoals bij een luchtvaartmaatschappij die dweilt met de kraan open: tweehonderd keer sorry zeggen tegen passagiers – per dag!
Martin Schreuder, destijds CEO van Martinair, zei in 1974 tegen mij toen ik samen met een collega restaurant MartINN opstartte:
"Maak geen fouten, anders ga je op je smoel."
Ik zal niet lang stilstaan bij de klacht over een gitaar die door een airline werd beschadigd en niet goed werd afgehandeld. De gitarist plaatste een video op social media, waarna de beurswaarde van het bedrijf met honderden miljoenen kelderde.
Geen luchtfietserij meer: iets voorlezen dat je woordvoerder of communicatieadviseur heeft geschreven. Daar prikt iedereen doorheen. De CEO die onder druk van een Raad van Commissarissen excuses moet aanbieden, of de manager die zijn team excuses aanbiedt terwijl de CEO dat eigenlijk zou moeten doen.
Vergeven
Ik vond de podcast ook interessant omdat ik zelf heb ervaren wat het met je doet als je iemand vergeeft. Een tijd geleden kwamen er drie voorbeelden op mijn pad.
1. Wouter ter Braake
De 70+ auteur Wouter ter Braake beschrijft in zijn boek Waar een wil is, is een omweg hoe hij in de bergen van Tibet – na het zingen van een aria van Bach – zijn ouders vergeeft. Hij laat zien dat voor vergeven zelfonderzoek nodig is en dat het vaak een lange weg is.
Hij schrijft:
"Wat mij in de podcast aanspreekt is de opmerking dat excuses maken een vergevingsgezinde strategie is.
Maar in onze hyper-geïndividualiseerde cultuur, waarin het IK veelal domineert over het WIJ, verengt excuses maken nogal eens tot een ‘strategie’, een soort managementtool. Een strategie van het angstige ego – angst voor claims, angst om afgewezen en buitengesloten te worden.
Natuurlijk kan excuses maken een waardig iets zijn.
Terecht dat in de podcast de nadruk wordt gelegd op het ‘hoe’: je verplaatsen in de ander, het gemeend moeten zijn van de excuses en het laten zien dat je verandert.
Maar vergeven gaat verder en dieper dan excuses maken. Vergeven is geen strategie, maar een tool van het hart. Een hart dat beseft dat alles met alles verbonden is, en dat als je een ander pijn doet, je jezelf in feite beschadigt. Het vraagt om je te hoeden voor ego-impulsen als aversie, agressie, wraak en heerszucht.
Het vraagt om bescheidenheid en acceptatie van anderen.
Hoe bewuster je handelt vanuit compassie en verbondenheid, en hoe meer je beseft wat de ‘balk en de splinter’ betekenen, hoe kleiner de kans dat je anderen kwetst – en hoe minder vaak excuses nodig zijn."
2. Steve Core
De Engelsman Steve Core liep op enig moment volledig vast in zijn werk. Dat had te maken met zijn jeugd. Hij schrijft daarover:
"I was 8 when my mother died. I wrote two letters to my father, one about anger and one about love – I did not send them – it was my therapist’s idea to express deep emotions I had buried away for 30 years."
Hij vergaf zijn vader.
A story about Fatherhood | Steve Core | TEDxHultLondon
3. Wayne Dyer
De derde gebeurtenis gaat over de goeroe Wayne Dyer, wiens vader zijn gezin in de steek liet toen hij zeven was. Rond zijn zestigste begon dat te schuren en ging hij op zoek naar zijn vader.
Zijn zoektocht eindigde op een begraafplaats. Daar heeft hij – nadat hij al zijn woede, verdriet en frustratie had uitgeschreeuwd – zijn vader vergeven.
Ik moet eerlijk bekennen dat ik vroeger niet kon begrijpen dat Ans Heijn de moordenaar van haar man kon vergeven.
Nu weet ik beter: vergeven doe je voor jezelf.
Tot slot - voorkomen is beter dan genezen
Als we het hebben over dweilen met de kraan open, dan moeten we voorkomen dat we sorry hoeven te zeggen. Dus: soms even tot tien tellen.
En om te voorkomen dat je diep door het stof moet, zorg ervoor dat je bij excuses geen woorden gebruikt “die je zelf niet herkent”.
Bagatelliseer de kwestie niet. Doe niet aan victimblaming. Beschuldig medewerkers niet dat ze jouw ambitieuze tempo niet konden bijhouden.
En het ergste wat je kunt doen: dat via de media.
Bij grensoverschrijdend gedrag gaat het vaak fout bij het onderzoek. In eigen beheer – de slager die zijn eigen vlees keurt. Of een vriendje dat het er “wel even bij kan doen”. Of een bureau dat de opdracht krijgt: “Die vent of vrouw moet de deur uit.”
Soms kiest men voor de goedkoopste aanbieder.
Voorkomen is beter dan genezen.
Koos Groenewoud i.s.m. Wouter ter Braake
Putten / Barendrecht – 20 oktober 2025
Noot:
Wouter ter Braake (1949) laat als schrijver zien dat de mens ten diepste een betekeniszoekend wezen is.
Zin vind je niet; zin moet je zelf vormgeven.
Hij neemt de lezer op toegankelijke wijze mee in levensthema’s en levensvragen.
Meer informatie over zijn boeken is te vinden op: https://zinenzen.nl