Toen onze kinderen klein waren, luisterden ze ademloos naar de zelfverzonnen verhalen die ik ze 's avonds voor het slapengaan vertelden. Rond sinterklaas altijd over een klein pietje, dat zo klein was, dat hij niet nuttig was bij het kadootjes inpakken en sjouwen, of bij het paard-verzorgen. Totdat bleek dat hij juist een ster was om toegang te vinden tot huizen zonder open haard (mijn oudste dochter heeft altijd met de logistieke problematiek van sinterklaas in haar maag gezeten). Sinterklaas was apetrots op zijn toegangzoekpiet. Mijn lief vertelde verhalen over een geranium en een klein jongetje; die beleefden samen de gekste avonturen. Zo loodsde hij onze dochters tijdens wandelingen door kilometers ruw terrein, zonder te zeuren over pijntjes, honger of dorst. Wij verwerkten allebei hun dagelijkse ervaringen in zo'n verhaal, dat ging automatisch.
Hun angsten en rare, onzinnige ideeen over hoe ze te bestrijden kwamen aan bod. Hoe mensen soms boos kunnen doen of zijn, en slechte dingen doen, terwijl je dat niet verwacht. Hoe je 'nee' kunt zeggen tegen vriendin die iets wil doen dat jij niet wilt, zonder dat je de vriendschap wilt beschadigen. Ze zijn nu te groot voor dat soort verhaaltjes, maar we blijven elkaar vertellen. Verhalen over de oorlog, waar ze net allebei een project over hebben gedaan. Verhalen over vroeger toen ze klein waren. Verhalen over het gebied waar we naartoe verhuisd zijn, verhalen over waar we hiervoor woonden.
Van oudsher zijn wij mensen verhalen vertellers. En verhalen luisteraars. We smullen ervan. We zuigen ze op als sponzen. Roddelen is een manier om verhalen te vertellen over elkaar. GTST, Dokters, Achter gesloten deuren, het zijn allemaal verhalen. Grote bedrijven weten prachtige webben te weven over hun merk met verhalen. De ontstaansgeschiedenis van Apple is een beststeller. Hetzelfde geldt voor Starbucks, Virgin, Ford, noem ze maar op. De beste TEDtalks zijn geen gortdroge opsommingen van feiten, maar verhalen, waarbij je wordt meegevoerd door de spreker. Je beleeft een avontuur, zonder zelf de oncomfortabele bijverschijnselen (zoals de lange zoektocht, of de erge ziekte) van het verhaal te hoeven ondergaan. Musea hebben dat opgepakt en leiden je inmiddels verhalend rond langs alle uitgestalde zaken. Door het verhaal gaan die spullen, de gebouwen, de schilderijen of die dode dieren leven. Door verhalen leer je, onthou je. En je krijgt, door zo'n verhaal, de structuur aangereikt om het verhaal verder te delen.
In verhalen zitten moraal (sprookjes) of ervaringen die we dan niet zelf ook nog eens hoeven te vinden. Door verhalen kunnen we aansluiten, kopieren, leren. Een goed verhaal heeft ook een keerpunt. Een plek waarin de persoon waarover wordt verteld tot inzicht kwam om aan te passen, te leren. Vaak zijn die keerpunten dieptepunten. Dan wordt het helemaal smullen.
Als je mensen wilt verleiden hun gedrag aan te passen, is zo'n verhaal dus een krachtig instrument. Toch wordt het weinig gebruikt in mijn omgeving. Ik ken maar weinig veranderaars, lerende leiders, managers en andere mensen die richting geven in een organisatie, die verhalen vertellen waardoor mensen nieuwe inzichten opdoen. Dat kan natuurlijk goed door mijn eigen netwerk komen.
Dus daarom, op dit forum, de vraag: vertel jij verhalen? Kun je ons inspireren met je voorbeelden? Werken ze? Krijg je reactie, of gesprek? Hoe bedenk je ze? Heb je voor jezelf gevonden welk verhaal wel werkt, en welke niet?
