Laatst zat ik in een theaterzaal gefascineerd te luisteren naar wat er op het podium gebeurde. Daar stonden drie cabaretiers. Drie totaal verschillende stijlen. De één gooide losse grappen in het rond. De ander had een rode draad. Maar de derde… die vertelde een verhaal. En dat bleef hangen.
Terwijl ik daar zat, dacht ik: dit is precies het verschil tussen drie typen leiders. Er was namelijk iets wat me opviel. Het verschil tussen de cabaretiers. En dat verschil zat niet zozeer in de grappen die ze vertelden, maar vooral in de manier waarop ze deze vertelde. De eerste vertelde vooral losse grappen waardoor je je steeds opnieuw in een verhaal moest verdiepen. De tweede had een rode lijn die steeds terugkwam. Dit zorgde keer op keer voor herkenning, maar met gebrek aan samenhang. De derde cabaretier was een verhalenverteller. Hij vertelde een verhaal waarin de grappen zaten verweven.
Ik voelde in de zaal een duidelijk verschil bij de cabaretiers. Bij de eerste werd er gelachen, bij de tweede was er herkenning, bij de derde werd iedereen meegezogen in de wereld van de cabaretier.
En dat brengt mij bij leiderschap. Want als leider wil je dat je jouw team meekrijgt in je verhaal. Niet door de entertainer uit te hangen, maar door te zorgen voor helderheid en betrokkenheid. De kracht van verhalen vertellen viel me die avond echt op!
Leiderschap vraagt om een verhaal
Veel leiders krijgen niet de kans om een echt verhaal te vertellen. Of nemen niet de moeite. Ze vallen terug op losse kreten, vaak een vertaling van de doelen. “De klant is koning(in)!”. Of ze verzanden in mooie motiverende quotes. Dit is een mooi voorbeeld daarvan:
"Grote stappen beginnen altijd met het verplaatsen van het perspectief."
Als je bent zoals de meeste mensen zul je hier best een beetje jeuk van krijgen. Toch proberen veel leiders met dit soort uitspraken het team mee te krijgen in veranderingen.
Terwijl medewerkers juist behoefte hebben aan iets heel anders. Medewerkers willen begrijpen waar ze voor werken en waarom dat ertoe doet. Ze willen niet alleen horen wat de doelen zijn, maar ook waarom die doelen ertoe doen en welke impact daarmee gemaakt wordt.
En, beste leidinggevende, dat doe je niet door inspirerende quotes, maar door heldere verhalen te vertellen. Verhalen die zorgen voor richting, herkenning en betrokkenheid. Verhalen waarbij de medewerkers de hoofdrol spelen. Net als de 3e cabaretier van mijn avondje uit.
De drie typen leiders
Laten we eens kijken naar de drie typen leiders, vertaald naar de drie cabaretiers die op het podium stonden.
De leider met losse quotes
Misschien herken je dit type wel. Als er iets gebeuren moet, weet deze leider er altijd wel een mooi gezegde of slogan uit te persen. “We moeten eerst zaaien, voor we kunnen oogsten”, op het moment dat er lastige dingen moeten gebeuren, of “even door de zure appel heen bijten.” Dit klinkt leuk, maar eigenlijk is er niemand echt mee geholpen.
Vaak merk je dat teamleden in vergaderingen er een beetje nonchalant mee omgaan. Er wordt even over gelachen, maar verder wordt er geen aandacht aan besteed.
De leider met een rode draad
Dit type leider heeft heel helder voor ogen wat het einddoel is. De visie is glashelder. Voor de leider dan. Tijdens teamoverleg merk je dat deze leider steeds terugkomt op de belangrijke onderwerpen. Dingen die gedaan moeten worden vinden altijd een haakje bij de visie van de leider. Je zult deze leider zinnen horen zeggen als: “dat doen we om aan te sluiten bij …”
Wat deze leider doet, werkt al een stuk beter dan de leider met losse quotes, maar echt het team meekrijgen is er niet bij. Het voelt soms meer een trucje om mensen aan het werk te krijgen, dan echte motivatie.
De leider met verhalen
Het derde type leider vertelt verhalen. Deze leider neemt je mee op reis en gaandeweg voel je dat wat je moet doen echt belangrijk is. Het zijn niet zomaar acties, het zijn activiteiten die het grote doel ondersteunen. Het zijn die acties die ervoor zorgen dat Frodo echt de ring in het vuur kan gooien en dat de held echt de slechterik kan verslaan.
Dit soort verhalen verbinden, zorgen dat teamleden met plezier hun werk doen, elkaar vertrouwen en eigenaarschap nemen. Zij zijn niet voor niets de helden in de verhalen.
Waarom verhalen werken
Mensen vertellen elkaar al eeuwen verhalen. Verhalen zijn relatief makkelijk te onthouden en roepen emotie op bij vertellers en luisteraars. Verhalen zorgen ervoor dat informatie tastbaar wordt, persoonlijk voelt, en daardoor blijft hangen.
Je kent misschien de sprookjes van vroeger nog. Hans en Grietje bijvoorbeeld of Roodkapje. Sprookjes die je jaren niet meer gehoord of verteld hebt, maar nu je deze alinea leest, ineens weer het bos, de wolf en het snoephuisje voor je ziet.
Dat is precies wat verhalen doen.
En net als met die sprookjes zorgen verhalen ervoor dat er ruimte ontstaat. Ruimte voor dialoog, reflectie en zingeving. De verhalen die verteld werden en worden zijn niet alleen ter vermaak. Vaak zit er een diepere betekenis achter. Een betekenis die voor iedereen net iets anders kan zijn. Een betekenis waarover we in gesprek kunnen gaan en echt met elkaar in verbinding komen.
Naar de werkvloer
Voordat je een cabaretvoorstelling voor je team gaat geven of de boeken van de gebroeders Grimm erbij zoekt, is het goed om even een vertaalslag te maken. Want hoe kun je die doelen en die visie nu omzetten naar een verhaal naar je team? Laten we eens naar de 4 belangrijkste stappen kijken:
- Begin bij jezelf: vertel waarom je doet wat je doet.
Natuurlijk wil je geloofwaardig overkomen. Dan is het belangrijk te beginnen bij jezelf. Wat is jouw motivatie? Wat is jouw visie op wat je met je team aan het doen bent? Door jezelf te verbinden aan het verhaal, laat je direct zien dat je niet de taken overdraagt aan het team, maar daar zelf ook actief deel van uitmaakt. - Verbind de visie aan herkenbare voorbeelden.
Hoe groter je visie is, hoe meer je wilt bereiken. Dat is uiteraard een geweldige eigenschap. Er schuilt ook een risico dat teamleden niet goed voor kunnen stellen hoe dat in de praktijk uit komt te zien. Door de visie te koppelen aan herkenbare voorbeelden, liefst zo eenvoudig mogelijk, kunnen teamleden jouw visie ook voor zich zien. - Betrek mensen: maak hen onderdeel van het verhaal.
Maak van jouw team de helden van je verhaal. Niet door direct een carnavalswinkel in te lopen en capes voor ze te halen, maar door hun rol echt te maken. Door je teamleden te laten zien dat je hen nodig hebt om de visie te verwezenlijken. - Wees consistent, maar niet voorspelbaar. Laat het verhaal leven.
Als je vandaag het verhaal van Assepoester vertelt en volgende week het verhaal van de wolf en de zeven geitjes, wordt het al snel verwarrend. Zeker wanneer je jouw teamleden vraagt om in het verhaal mee te doen. Zorg er dus voor dat je jouw verhaal consistent vertelt. Maar net als bij alle goede verhalen, zitten er natuurlijk wel onvoorspelbaarheden in. Geen onmogelijke veranderingen, maar aanpassingen om de helden weer even uit te dagen.
Nog een bonus tip die je kunt inzetten bij vergaderingen. Begin je teamoverleg niet met de agenda, maar met een kort persoonlijk verhaal gebaseerd op de vragen: Wat drijft je vandaag? Waarom doen jullie wat jullie doen? Zet de toon. En kijk wat er gebeurt.
Werkplezier begint bij betekenis
Ik kom nog veel bedrijven tegen waarbij het management vol trots vertelt hoe ze werkplezier in hun bedrijf borgen. Betaalde skivakanties, pooltafels, tafeltennistafels en natuurlijk de epische “vrijmibo”. En toch, hoog verzuim, veel langdurig zieken en torenhoog verloop.
En om heel eerlijk te zijn, dat heeft vooral te maken met de verhalen die verteld worden. Wanneer je niet het gevoel hebt ergens echt bij te horen of bij te dragen aan iets moois, is zo’n skivakantie helemaal niet zo leuk. Je moet dan met mensen op reis waar je stiekem niets mee hebt. Het verhaal vertellen waarom jullie bij elkaar zijn, zorgt voor verbondenheid. Dat is de basis, pas daarna heb je iets aan al die andere zaken.
Wanneer je als leider die verhalen gaat vertellen, geef je betekenis aan het werk. Als er betekenis aan het werk ontstaat, voelen medewerkers dat ze belangrijk zijn in dat geheel. Dat ze ertoe doen. Dat zorgt voor meer betrokkenheid, een betere samenwerking, en, uiteindelijk, veel meer werkplezier.
Mensgericht leiderschap is geen stand-up, maar een reis
Ga nu niet direct ‘een middag vol verhalen’ op het programma zetten. Ga ook niet steeds als cabaretier op het podium staan, maar gebruik hun manier van vertellen om jouw boodschap over te brengen. Om jouw eigen verhaal te vertellen.
Die verhalen hoeven niet perfect te zijn. Ze mogen soms zelfs rauw en confronterend zijn. Zolang de verhalen maar echt zijn. Want uiteindelijk is een kort, maar echt verhaal de snelste weg naar een sterk team. Dan hoef je niet eens te investeren in dure skivakanties of pooltafels!
Welke verhalen vertel jij als leider? En wat zou er gebeuren als je ze persoonlijker maakt? Ik kan je alleen maar van harte adviseren dat eens uit te proberen!