Een week van verlies en besef
Afgelopen week was zwaar. Een vriendin verloor de strijd tegen kanker, terwijl een andere een intensief behandeltraject is gestart. Na het verlies van mijn vrouw in 2018 aan deze ziekte merk ik hoe diep dit mij raakt. Niet alleen door het verdriet, maar ook door het gevoel van onmacht en daarmee het besef dat kanker niet verdwijnt. Het is er, en we moeten ermee leren omgaan.
Maar deze week voelde niet alleen zwaar door persoonlijk verlies. Ook op het wereldtoneel gebeurde er veel. De Trump-administratie trekt de teugels strakker aan en toont leiderschap. Of dat goed of slecht leiderschap is, laat ik in het midden, maar één ding is zeker: er is beweging. En zoals bij alles wat vastgeroest zit, komt beweging met piepen en kraken. En ja, we piepen…
Vicepresident Vance raakte in zijn toespraak op de EU-top een cruciale kern. De grootste bedreiging van onze tijd, zo stelde hij, komt niet van buitenaf—niet van China of Rusland—maar van binnenuit. Daar ben ik het volledig mee eens. De grootste bedreiging voor de EU, voor Nederland, voor Amerika, is intern.
Maar ik wil verder gaan dan Vance. Wat hij noemt—censuur, massamigratie, politieke inmenging, de invloed van ‘big tech’—zijn geen oorzaken, maar symptomen. Symptomen van een diepgeworteld, onderliggend probleem.
Kanker als metafoor
Kanker ontstaat vanuit het lichaam zelf. Het zijn je lichaamseigen cellen. Cellen die normaal functioneren, beginnen ongecontroleerd te groeien—ten koste van andere cellen. Groeien is niet slecht, maar wel als die groei alles opzij duwt en vernietigt. Als cellen groeien ten koste van—of ‘over de rug van’—andere cellen.
Hetzelfde zien we in onze samenleving. Er is niets mis met verschillende denkwijzen of ideologieën. Het wordt pas destructief als het willen laten groeien van die denkwijzen of ideologieën ten koste van anderen gaat. Of het nu Amerika is, dat onder het mom van hulp aan Oekraïne vooral zichzelf wil verrijken ten koste van Oekraïne, of de PVV in Nederland (of de AfD in Duitsland), die over de rug van migranten groter wil worden door angst te zaaien. Of de BBB, die de bio-industrie en het bijbehorende verdienmodel van miljardairs in stand houdt, ten koste van dieren en over de rug van welwillende boeren.
Dat is de kern van het probleem: ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken.
Een andere aanpak
In plaats van deze ontwikkeling met geweld te ‘bestralen’ (zoals blokkades opwerpen zodat samenwerking met een partij onmogelijk wordt) of ‘chemo toe te dienen’ (zoals rechters vervangen als ze politieke plannen dwarsbomen), moeten we erkennen dat dit ook een deel van ons is. We moeten het benoemen en bespreekbaar maken. Alleen zo kunnen we focussen op wat ons bindt, in plaats van wat ons scheidt.
Want pas als we het erkennen, kunnen we een oplossing vinden. Samen. Niet ieder voor zich.