Korte bespiegeling op het boek "De Buurtzorg Revolutie - Het verhaal van Jos de Blok" van Bart Kiers en Jos de Blok.
Waarom dit boek mij zo raakte
Sinds 2011 werk ik bewust aan mijn persoonlijke missie: bijdragen aan de ontwikkeling van Nieuw en dienend Leiderschap. De drive om dat te doen werd extra gevoed door twee harde confrontaties met angstcultuur, misbruik van macht en toxische werkomgevingen. Sindsdien weet ik hoe groot de impact daarvan is op mensen. Geen theorie, maar ervaring.
Ik schreef inmiddels meer dan 400 columns over leiderschap en recenseerde zo’n 150 managementboeken. De laatste jaren schrijf ik daarnaast over verlies, verdriet en rouw onder het motto “Theorie bestaat niet”: pas als je persoonlijk geraakt bent, zie je echt wat er speelt.
Dat maakt ook dat een boek als De Buurtzorg Revolutie mij niet “gewoon” inspireert, maar raakt.
De rode draad: de menselijke maat
Twintig jaar geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met Dienend Leiderschap. En sindsdien herken ik één gemene deler in het werk van leiderschapsdenkers als Covey, Drucker, Goldsmith, Sinek en Pink: de menselijke maat.
Wie betere organisaties wil bouwen, begint bij het gedrag, het vakmanschap en het vertrouwen in mensen.
Wanneer managers mij vragen waar ze kunnen beginnen, is mijn advies steevast hetzelfde:
- verdiep je in Nieuw Leiderschap
- leer van Rijnlands denken
- bestudeer HPO-principes
- kijk kritisch naar je eigen gedrag
- en vooral: durf los te laten en te vertrouwen
Tien jaar geleden noemde ik vertrouwen al “het woord van de toekomst”. Het is het nog steeds.
TSN: een pijnlijke illustratie van alles wat mis kan gaan
Toen ik het boek ontving, sloeg ik direct het hoofdstuk open over de overname van de failliete thuiszorgorganisatie TSN. Het vat volgens mij feilloos samen wat er misgaat bij marktwerking in de zorg: trukendozen, te lage aanbestedingen, uitbuiting en bestuurders die vooral met zichzelf bezig zijn.
Wat mij opnieuw verbaasde, of eigenlijk: bevestigde, was het volgende patroon:
- regels worden gemaakt door mensen zonder vakkennis
- bestuurders duwen beleid door zonder luisteren
- aandeelhouderslogica verdringt maatschappelijke verantwoordelijkheid
- professionals worden niet betrokken bij besluiten die hen raken
Het is precies de reden waarom Dienend Leiderschap relevanter is dan ooit: mensen die besluiten nemen, moeten er zijn voor hun stakeholders, niet andersom.
Waarom loslaten zo moeilijk is
De Blok vertelt indringend over zijn jeugd, zijn doorzettingsvermogen en de weerstand waar hij tegenaan liep bij zorgkantoren, verzekeraars en bestuurders.
Zijn verhaal laat zien hoe groot de kloof kan zijn tussen oude sturingslogica en nieuw vertrouwen.
Ik begrijp inmiddels ook waarom veel leiders moeite hebben met zelfsturing.
Wie 25 jaar top-down is opgegroeid, kan niet van de ene op de andere dag omschakelen naar “loslaten en vertrouwen”. Slechts een kleine minderheid kan dat écht. Vaak pas nadat ze privé iets ingrijpends hebben meegemaakt.
Die denkfout, dat loslaten leidt tot misbruik, zorgt ervoor dat er eindeloze controlesystemen worden opgetuigd. Terwijl misbruik in de praktijk door een heel klein percentage plaatsvindt.
Rijnlands vs. Angelsaksisch: hoe ik het zie
De Blok is kritisch op het Rijnlandse model, omdat ook daar hiërarchie bestaat. Zelf kijk ik er zo naar:
- Angelsaksisch: de letter van de wet
- Rijnlands: de geest van de wet
En juist die ‘geest’ is essentieel.
Rijnlands denken begint bij vakmensen, bij het betrekken in plaats van aansturen. Dat is precies wat Buurtzorg onderscheidt.
Het is pijnlijk om te bedenken dat dagelijks zo’n 2 miljoen mensen met buikpijn naar hun werk gaan, omdat leiders dit nog steeds onvoldoende begrijpen.
Mijn persoonlijke context
Hoewel ik nooit in het primaire zorgproces heb gewerkt, raakte ik begin 2000 via mijn rol als directeur van SpectraFacility intensief betrokken bij organisaties binnen Zorg & Welzijn. Eerlijkheid gebiedt te zeggen: affiniteit met gehandicaptenzorg had ik destijds nauwelijks. Dat veranderde radicaal door een ingrijpende gebeurtenis (zie mijn recensie over Mayim), en later door mijn eigen ervaringen als mantelzorger in het Antoni van Leeuwenhoek.
Misschien verklaart dat mede waarom Buurtzorg en Jos de Blok mij zo inspireren.
Aanrader voor iedere leider die het anders wil
De Buurtzorg Revolutie is een krachtig, eerlijk en soms pijnlijk boek. Maar vooral: een hoopvol boek. Het laat zien wat er mogelijk wordt als mensen vertrouwen krijgen, professionals ruimte, en leiders durven los te laten.
Voor iedere leidinggevende die zoekt naar nieuwe manieren van organiseren en leidinggeven, is dit een must-read.
Ik beveel het boek VAN HARTE aan! Het boek inkijken of bestellen? BSL Shop | De Buurtzorgrevolutie
Verder leren en inspiratie
Ben je nieuwsgierig naar andere voorbeelden van zelfsturing, Semco Style, Unbossing en sociale innovatie?
Ik verzamelde inmiddels 54 praktijkvoorbeelden, waaronder bijdragen over Buurtzorg (nummers 37, 50 en 52).