Vervuiling van dienend leiderschap?

Dienend leiderschap is trending. De moderne manager profileert zichzelf steeds meer met de beoefening van dienend leider zijn. Het staat wel tegenover een andere trend, namelijk die van veramerikanisering. Ook de toenemende invloed van China is in management voelbaar. Chinese managers zijn van het archaïsche type, net als de Amerikaanse stijl top-down en hard op de resultaten. 

Maar daarnaast is dienend leiderschap hot. Zeker in de publieke sector. Is dit een doorn in het oog van de puristen in dienend leiderschap? Wellicht zien zij met lede ogen aan dat dienend leider een buzz woord is, dat te pas en onpas wordt gebruikt. Nu komen er gevallen in de media waarbij managers zeggen dienend leider te zijn maar dit absoluut niet blijkt. Dit niet bevorderlijk voor het imago van dienend leiderschap. Zo was er laatst de bestuursvoorzitter van het VUmc, Elmer Mulder, die stelde dat er een groot ego nodig is om kwaliteit te leveren. Hij noemt zichzelf dienend leider! Ook niet al te lang geleden zwaaide met veel tumult Nurten Albayrak af als voorzitter RvB van het COA. De verhalen over haar autoritair optreden waren niet te houden. Ook zij noemde zichzelf dienend leider.

Nu komt bij mij de vraag op wat dit doet met dienend leiderschap en wat een vereniging Lerende Leiders hiermee kan.

Ik roep tot discussie....

Ik heb de nieuwsberichten met eenzelfde verbazing gelezen, Mark.

Mijn persoonlijke visie is vrij simpel; het zal zeer waarschijnlijk nooit zo zijn dat ik mezelf volmondig een dienend leider durf te noemen. Aangezien dit een leerproces is dat steeds doorgaat, zo niet steeds opnieuw begint met iedere wijziging van omstandigheden (team, organisatie etc). Dus persoonlijk wantrouw ik mensen die zichzelf dienend leider noemen. Ik hoor liever dat men volgens de dienend leiderschap principes handelt.

Verder denk ik dat de vereniging Lerende Leiders een rol speelt door allereerst te faciliteren; en gelukkig maak jij daar gebruik van. Je stelt de vraag en roept op tot discussie. Ik hoop dan ook dat er meer mensen zullen reageren!
Daarnaast kan dit forum gezien worden als een uithangbord voor de principes van dienend leiderschap. Wij hebben in de aanloop veel discussies gehad over het handhaven van de term, juist omdat er veel bijzaken en onwaarheden aan kleven. Maar wij willen juist duidelijk maken wat dienend leiderschap wel is en bieden daarom een platform om daarover te discusseren, te lezen en geïnspireerd te raken.

Dank voor het stellen van de vraag! Ik ben benieuwd naar verdere reacties.

Hoi Mark,

wat een mooie vraag stel je hier... zette mij aan tot nadenken Ik zal proberen het onder woorden te brengen...

Vooropgesteld: ik ben geen dienend leider, ik ben geen purist als het gaat om dienend leiderschap: ik ben gewoon Ruud
Voor mij is dienend leiderschap een label dat aan een bepaalde leiderschapsstijl wordt gehangen en daarmee dus ook de mogelijkheid creëert van (be)oordelen, van voor- en tegenstanders. Ik kijk persoonlijk liever door de labels heen en zie de mensen graag zoals ze daadwerkelijk zijn en wat blijkt dan.... we lijken in essentie meer op elkaar dan we graag zouden willen (we willen graag zo uniek zijn), ondanks dat we b.v. christen (label) zijn of moslim (label).

Ik herken mezelf wel voor een groot deel in het gedachtegoed van Robert Greenleaf en de principes van het dienend-leiderschap, maar 'zo was ik al' toen ik voor de eerste keer over dienend-leiderschap las: voor mij is 'dienend-leiderschap' dan ook veel meer 'a-way-of-life' > wat de onderliggende reden dan ook is, je wil met al je vezels mensen laten groeien en tot bloei komen.

Trending, veramerikanisering, management-bashing, etc. zijn voor mij allemaal 'label' gerelateerd en goed voor een discussie en promotie van het gedachtegoed, maar gaat aan mij persoonlijk voorbij, het gaat voorbij aan de kern, aan de principes die eraan ten grondslag liggen.

Ik hoop van harte dat er meer mensen gaan reageren, ik ben heel benieuwd naar hoe anderen dit zien en over denken.
Dank je wel voor het stellen van je vraag!

hartelijke groet,
Ruud.

Zeker een mooie vraag en terechte constatering.

Je zou de vraag kunnen stellen in welke richting het "dienend" wijst. Is het dienend voor de organisatie, dienend voor de missie van die organisatie, is het dienend voor de mensen die je leid of is het slechts dienend voor je eigen carrière?

Ik denk dat je zelf nooit kunt beoordelen of je dienend leider bent. Want daar ben je namelijk blind voor. Het is alsof je in het oog van de tornado denkt dat het windstil is. In jouw, altijd beperkte, visie kun je heel dienend lijken want vanuit jouw persoonlijke drijfveren en waardensysteem zul je vol overtuiging kunnen beamen dat je dient. Het is de omgeving die daar heel anders over kan denken, en ook die hebben geen gelijk want ook die hebben hun eigen subjectieve referentiekader.

Dus in plaats van stikkers plakken op je eigen of andermans borst, kunnen we vooral het beste een goed voorbeeld geven. Hopelijk

My 6 cents...

Heel interessante vraag! Voor mijzelf geldt dat ik het altijd erg benauwd krijg als mensen exclusief een bepaalde stijl of gedachtengoed aanhangen. Mijn uitgangspunt is dat ik probeer mijn leiderschap vorm te geven vanuit de principes en thema's van het dienend leiderschap.

Toen ik een aantal jaren geleden begon met mijn zoektocht naar een leergang en ontwikkelingstraject op het gebied van leiderschap, kwam ik voor mijn gevoel veel aanbod tegen dat uitging van leiderschap door "trucjes". Toen ik op dienend leiderschap stuitte, sprak dit mij aan doordat er uitgegaan wordt van universele levensprincipes. Desalniettemin is het begrip "dienend" in Nederland een beladen begrip. In eerste instantie is er toch altijd weer de verwarring en ook wel een beetje lacherige reactie die je ten deel valt als je praat over dienend leiderschap. Dat is jammer. Nu Albayrak en Mulder ook nog eens negatief in het nieuws gekomen zijn, helpt dat in de praktijk allemaal niet mee. Bovendien baal ik er vreselijk van. Het is gewoon beschadigend. Aan de andere kant zijn er maar heel weinig mensen die zich er echt in verdiepen en (kritische) vragen stellen. Dat is dan ook weer jammer. Op die manier kan dienend leiderschap Nederlandse stijl zich niet echt verder ontwikkelen. Ik vind het ook erg stil blijven onder de "hardcore" groep dienend leiders. To be honest.

Ik draag het dienend leiderschap uit, leg uit en licht toe, maar als ik eerlijk ben, probeer ik het gewoon te doen. Met vallen en opstaan. Dat wat ik doe, benoem ik gewoon niet telkens als dienend leiderschap maar door het te laten zien en er dan over te praten, wordt het begrip bij mensen langzaam beter en anders.

Wat betreft de vereniging, ben ik wel heel benieuwd naar de reacties en observaties van de anderen. Het kan alleen maar goed zijn om elkaar kritisch te blijven bevragen. Het mooiste zou zijn als we een kader van dienend leiderschap of lerend leiderschap zouden kunnen ontwikkelen die echt op Nederlandse en Rijnlandse uitgangspunten is gebaseerd.

Anyway. Dat dus

Tja, het is al eerder gezegd. Er kleeft een risico aan het jezelf bestempelen als dienende leider. Robert Greenleaf heeft zichzelf ook nooit zo genoemd. In het Engels bestaat een mooie term "humble". In het Nederlands zouden we het vertalen met nederig, maar zo voelt het niet, vaak gekoppeld aan het negatieve kruiperig. Het is een beweging van met de hand op je hart een lichte buiging maken naar de ander, in systemisch werk zou het buigen of eer geven kunnen heten. Misschien is de juiste intentie wel dankbaarheid. En ook dat woord dekt niet de lading. Echte dienende leiders, en wat is dan 'echt'?, zullen zichzelf ook niet zo noemen, ze vinden namelijk meestal dat ze niet zichtbaar hoeven te zijn (en hoe paradoxaal: tegelijk wel het juiste voorbeeld geven in gedrag) en in het centrum van de belangstelling hoeven te staan. Ze slaan zichzelf er niet voor op de borst. Dat heet narcisme, en dat is nu juist wat een dienende leider niet is. Betekent dit dan dat genoemde leiders in de centrale vraag, wel narcisten zijn? Ik zou het niet weten, daarvoor zit ik niet dicht genoeg bij deze mensen om ze in hun dagelijkse werk en omgang mee te maken. Want het gaat over gedrag waaraan je kunt afmeten hoe dienend iemand is. Dienend leiderschap is in mijn beleving veeleer een manier van 'zijn', van hoe je wilt omgaan met mensen (dus het gaat om mensvisie), waarmee je jezelf als leider tot 'instrument' maakt voor de groei van je medemens. De dienende leider zal ook dienend naar zichzelf moeten zijn. De ontwikkeling die hij een ander gunt, moet hij ook zichzelf gunnen: hij zal zich regelmatig moeten laten spiegelen door zijn medewerkers. Hij zal zelf scherp gehouden moeten worden in zijn leiderschap. Verzamel dus geen vazallen, maar kritische mensen om je heen.
Terug naar de stelling: vervuiling van dienend leiderschap? Ieder vorm van leiderschap vraagt om onderhoud, bijscholing. Zodra je stopt met ontwikkelen, loop je het risico dat je scherpte verliest. En dienend leiderschap vraagt om continue "op scherp staan". Greenleaf noemde dat "bewustzijn". Combineer dat met "luisteren" en je pikt de signalen uit je organisatie op over je eigen leiderschap. Ik zou iedereen die zichzelf een dienende leider noemt willen uitdagen om weer terug de "schoolbanken" in te gaan, een coach te zoeken en zich te laten spiegelen op zijn/haar leiderschap. Herijking van leiderschap (en wel regelmatig) is ook bij dienende leiders nodig, of ze zichzelf nu zo noemen of niet.

Dienend leiderschap is een vorm van leiden uit de vorige eeuw. Het toppunt was ergens rond de tijd dat er niet meer gedacht over crises. We nivelleerden lustig elk probleem en er waren kennelijk resources genoeg. Nu is dat anders, de resources raken op, de vergrijzing gaat zich gelden en er is een crisis. Een sluimerende deze keer, met een langer effect dan gedacht. Deze tijd vergt executieve leiders, veranderaars met oog voor de resource die nog niet uitgeput is, het middel “MENS”. Dit middel kan het verschil maken om het negatieve effect te draaien. Hiervoor zijn m.i. beslissingen nodig en eenheid van opvatting. Eenhoofdige leiding is geen oppositie van dienend leiderschap in deze. Ik stel dat gebruik van Servant leadership (20 eeuw methode) door de benodigde leiders van nu, het principe van “participatief besluiten” inderdaad vervuild. Ik ga daarom ver mee met het antwoord van Arlette. De vorm dienend leiderschap moet herijkt worden op de situatie van nu en later

Elke boodschap kent vervuiling. Je daarop richten zou je in een verdedigende modus brengen, die het uitdragen van de juiste definitie en houding rondom Servant Leadership verder zou vervuilen. Vanuit een AI gedachte wint datgene dat je positieve aandacht schenkt aan kracht. Wat ook positief is dat steeds meer mensen de term kennen. Ze de goede weg wijzen, naar websites als deze, lijkt me het devies!

Ik volg Arlette. In mijn woorden zou ik het als volgt willen zeggen.
Dienend Leiderschap blijkt uit wat en hoe je het doet. Op elk moment dat zich aandient breng je dat dan tot uitdrukking. Dienend leiderschap ben je dan ook niet zelf. Evenmin heb je het. Het is geen bezit. Het hoort niet onlosmakelijk bij je. In elk moment dat zich aandient zul je het iedere keer weer moeten laten zien. Successen uit het verleden geven dan ook geen garantie voor de toekomst.

Zodra iemand zich dienend leider noemt, gaat bij mij het stoplicht op oranje...
Maar iemand die zegt een dienend leider te willen zijn, zou in de praktijk wel eens echt een dienend leider kunnen zijn.
Een dienend leider is bovenal iemand die weet dat hij nog veel kan leren... En misschien is het uitdragen van die gedachte wel de beste remedie tegen vervuiling.